Szczepienia HPV

Powiat Starogardzki podjął 8 wrzesnia 2017 r. uchwałę Rady Powiatu Starogardzkiego w sprawie przyjęcia do realizacji Powiatowego Program Profilaktyki Zakażeń Wirusem Brodawczaka Ludzkiego (HPV) na lata 2018-2022. Program jest kontynuacją Powiatowego Programu Profilaktyki Zakażeń Wirusem Brodawczaka Ludzkiego (HPV) na lata 2012-2017 zaopiniowanego przez Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i przyjętego do realizacji uchwałą Nr XXI/153/2012 Rady Powiatu Starogardzkiego z dnia 16 listopada 2012 r.

Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – Human Papillomavirus) odgrywa najważniejszą rolę w etiologii raka szyjki macicy. Stwierdza się je bowiem u niemal połowy osób aktywnych seksualnie. Najbardziej narażone są młode kobiety – HPV atakuje zwykle w ciągu pierwszych 5 lat od rozpoczęcia życia seksualnego, przy czym u około 80% organizm sam zwalcza infekcję. Ryzyko zakażenia zwiększa wczesne rozpoczęcie życia płciowego, jak również częsta zmiana partnerów.

W ciągu swojego życia ponad 80% aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn było, jest lub będzie zakażonych HPV. Połowę osób zakażonych stanowią kobiety i mężczyźni w wieku 15-25 lat. Około 70% przypadków raka szyjki macicy jest związanych z zakażeniem HPV typem 16 i 18, które są najgroźniejsze spośród ponad stu typów wirusa HPV. Zmiany przedrakowe CIN1, CIN2 i CIN3 są związane z zakażeniem HPV 16 i 18 u około 50-60%.

Obecny stan wiedzy nie pozwala na zidentyfikowanie wszystkich czynników, które wpływają na przetrwanie infekcji oraz progresję do raka szyjki macicy. Badania epidemiologiczne doprowadziły jednakże do zidentyfikowania niektórych czynników, które sprzyjają wystąpieniu infekcji HPV oraz zwiększają ryzyko infekcji przetrwałej. Są to: palenie papierosów, wysoka rodność, stosowanie doustnej antykoncepcji, współistnienie innych infekcji przenoszonych drogą płciową.

Średni czas rozwoju choroby wynosi od 5 do 10 lat. Przez wiele lat choroba rozwija się niemal bezobjawowo i dlatego kobiety często zbyt późno zjawiają się u lekarza. W zasadzie na każdym etapie rozwoju nowotworu objawy są mało charakterystyczne. Do najczęstszych objawów występujących w wyższych stadiach zaawansowania raka zalicza się: upławy i krwawienia z dróg rodnych, bóle podbrzusza, okolicy krzyżowej, czy stawów biodrowych4. Długi rozwój choroby daje dostatecznie dużo czasu, aby ją wykryć. Niestety, zaledwie co piąta Polka chodzi regularnie do ginekologa i wykonuje badania cytologiczne. Związek między zakażeniem wirusami HPV o wysokim potencjale onkogennym a rakiem szyjki macicy jest ponad 50-krotnie silniejszy niż związek między paleniem tytoniu a rakiem płuc.

Rak szyjki macicy jest obecnie trzecim najczęściej występującym wśród kobiet nowotworem na świecie. W 2009 r. był także piątą co do czętości przyczyną zgonów z powodu nowotworów wśród kobiet6. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że co roku nowotwór ten wykrywa się u prawie 500 tys. kobiet na świecie7. 85% przypadków zachorowań diagnozuje się w krajach rozwijających się, głównie a Afryce i Ameryce Południowej8. Na podstawie danych statystycznych Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce na ten typ nowotworu zapada rocznie około 2 900 kobiet, a blisko 1 670 kobiet corocznie umiera z powodu raka szyjki macicy.

Statystyki pokazują również, że liczba zachorowań w latach 2010-2014 w powiecie starogardzkim utrzymuje się na zbliżonym poziomie w porównaniu do lat 2005-2009. Natomiast liczba zgonów w porównywalnych okresach zmniejszyła się. Szczyt zachorowań i zgonów na raka szyjki macicy w województwie pomorskim przypada między 50 a 64 rokiem życia

Cele Powiatowego Programu Profilaktyki Zakażeń Wirusem Brodawczaka Ludzkiego (HPV) na lata 2018-2022

1. Cel główny
Zmniejszenie liczby zachorowań na raka szyjki macicy poprzez wdrożenie profilaktyki polegającej na prowadzeniu edukacji zdrowotnej oraz wykonywaniu szczepień ochronnych przeciwko HPV w określonej populacji mieszkańców powiatu starogardzkiego.

2. Cele szczegółowe
– zwiększenie poziomu wiedzy i świadomości rodziców oraz młodzieży szkolnej w zakresie ryzykownych zachowań oraz chorób przenoszonych drogą płciową, w tym zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego,
– popularyzowanie wśród młodzieży i rodziców nawyku regularnego wykonywania badań profilaktycznych w kierunku wczesnego wykrywania chorób nowotworowych,
– zwiększenie liczby wykonanych badań cytologicznych wśród matek młodzieży objętej Programem.

3. Oczekiwane efekty
Zakładane oczekiwane efekty programu wynikają bezpośrednio z opisanych powyżej celów oraz z działań, które zostaną podjęte w ramach realizacji programu:
– zmiana postaw i zachowań prozdrowotnych dzieci objętych programem wobec chorób cywilizacyjnych (zakażeń) i zdobycie wiedzy o sposobach ochrony przed nimi,
– zwiększenie wykrywalności chorób nowotworowych we wczesnym stadium poprzez upowszechnienie wykonalności przesiewowych badań cytologicznych,
– zwiększenie efektywności działań w zakresie profilaktyki pierwotnej i wtórnej raka szyjki macicy na rzecz dzieci i młodzieży w środowisku lokalnym,
– zwiększenie kompetencji lokalnych realizatorów programów profilaktycznych.

4. Mierniki efektywności odpowiadające celom programu
Niemierzalnym, ale bardzo istotnym efektem będzie:
– zwiększenie świadomości i odpowiedzialności rodziców/opiekunów za zdrowie swoje i swoich dzieci w trosce o bezpieczny rozwój w okresie dojrzewania,
– wsparcie wychowawczej roli rodziny oraz pomoc w osiągnięciu dojrzałości psychoseksualnej młodego człowieka przez środowisko nauczania i wychowania,
– poprawa świadomości zdrowotnej społeczności lokalnej,
– sprowokowanie uczniów i rodziców do otwartej komunikacji na tematy związane ze zdrowiem i zachowaniami prozdrowotnymi.
Mierzalnym efektem programu będzie:
– wzrost wiedzy o czynnikach ryzyka zakażeniem wirusem HPV u 70% kobiet biorących udział w Programie/matek dziewcząt mierzony kwestionariuszem ankiety sporządzonej na potrzeby programu,
– ilość wykonanych szczepień przeciwko HPV u dziewczynek w wieku 12 lat w środowisku objętym programem,
– ilość rekrutowanych kobiet, które wykonały badania cytologiczne.

Adresaci programu

1. Oszacowanie populacji, której włączenie do programu jest możliwe
Program zdrowotny skierowany jest do:
1) grup docelowych:
– populacja dziewcząt i chłopców w wieku 12 lat z terenu powiatu starogardzkiego,
– populacja matek dzieci biorących udział w Programie;
2) grupy pośredniej:
– ojcowie, nauczyciele, kobiety ze środowiska lokalnego;
3) grup wsparcia mających wpływ na skuteczność realizacji programu:
– Rady Gmin, pracownicy Gmin ds. zdrowia, organizacje pozarządowe, podmioty lecznicze, ośrodki pomocy społecznej, szkoły,
– edukatorzy, nauczyciele, pedagodzy, dyrekcje szkół, pracownicy służby zdrowia.